M. Safa Yeprem Klasik Gitar için İlahiler + DVD

M. Safa Yeprem Klasik Gitar için İlahiler + DVD
Klasik gitar edebiyatımıza kazandırılan düzenleme çalışmaları içinde “İlahi”lere neredeyse yok denecek kadar az yer verilmiş olması nedeniyle bu alanda çalışma yapma ihtiyacı hissettim. Yaptığım bazı araştırmalara göre “gitarist – bestecilerimiz” bugüne kadar daha ziyade “Halk Türküleri”’ni gitara uyarlama ve düzenlemeyi tercih etmişler. Hatta literatürün iyiden iyiye taranması durumunda, bu müzisyenlerin özellikle “bazı” halk müziği eserleri üzerinde yoğunlaştığını fark etmek mümkündür. Bu durumun, üzerinde çokça çalışma yapılan eserlerin sevilmesi ve benimsenmesi ile doğru orantılı olduğunu düşünüyorum. Tespitimi asla bir eleştiri olarak kabul etmeyiniz. Hâlbuki geleneksel Türk Müziği, monofon yapısı itibariyle, çok zengin melodik ve ritmik öğeleri bünyesinde barındırmaktadır. “Eğer -Geleneksel Türk Müziği- uyarlamaları veya düzenlemeleri yapılacaksa” henüz yeterince fark edilmemiş olan bu öğelerin-değerlerin, en az bestecilerimizce rağbet gören diğer eserler kadar, işlenmeyi hak ettiğini düşünüyorum.

Kitabın ana teması olan ilahiler hakkında biraz bilgi vermek isterim. Arapça bir kelime olan “İlahi”, “Allah’a ait” anlamına gelmektedir. Müzikal anlamda “ilahi” formu ise, Tasavvuf edebiyatımızın bir parçası olan “ilahi” formunun bestelenmiş şekli olarak kabul edilir. İlahiler, melodik ve biçimsel yapıları oldukça sade olan – gösterişten uzak, ağır başlı ve ruhani bir havaya sahip olan dini müzik eserleridir. İcra edildikleri yerlere, konulara göre ve özel zamanlara göre sınıflandırılırlar. (Cami ilahileri, Tekke İlahileri, Ramazan İlahileri vs. gibi.) Büyük çoğunluğunu 2008 yılında, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde görev yaptığım dönemde düzenlediğim ilahileri, 6 adet solo gitar, 1 adet iki gitar ve 2 adet gitarlı oda müziği düzenlemesi olarak, bu kitapla sizlerle paylaşıyorum. Bu ilahiler için, yukarıdakilere ek olarak söyleyebileceğimiz bazı noktalar var ki bunlardan da kısaca bahsetmek isterim. Solo gitar için düzenlediğim ilahilerde “özellikle” orijinal ezgi dışında hiçbir noktayı düzenlemenin içine katmamayı tercih ettim. (Giriş kısmı veya bir ara geçiş müziği vs. eklemedim.) İlahinin orijinal hali kaç ölçü ise, nasıl başlayıp – bitiyorsa, bu düzenlemeler de aynı yapıdadır. Bu hali ile, ilahileri söyleyenlere doğrudan eşlik etmek mümkündür. Nitekim bu düzenlemeleri, kendi derslerim de de o dönem kullandığımı belirtmeliyim. No:2 Segah – Niyaz İlahisi, Mevlevi ayinlerinin son bölümünde okunan bir ilahidir. (Dinle Sözümü..) Ancak bu düzenlemede sadece ilahinin “yürük semai” kısmını düzenlemeyi tercih ettim. Eserin aslının çok daha uzun olduğunu belirtmeliyim. Çift gitar için düzenlediğim bu çalışmada, yazı olarak ezgi ve eşlik partilerini çok net bir şekilde ayırdım. Ezgi partisi, gitar yerine vokal, yaylı veya üflemeli herhangi bir enstrümanla da seslendirilebilir. Kelime anlamı itibariyle “Salât” , “Dua” demektir. No:5 – Mahur Salât-u Selâm ise Ramazan ayları başta olmak üzere çeşitli dini günlerde ve dini mekanlarda; Müslümanların, Hz. Muhammed (s.a.v) için Allah’a “dua” ve “selam” niteliğinde okudukları, bestelenmiş bir dini müzik eserdir. Yukarıda da bahsettiğimiz üzere ilahiler, söylendiği aylara göre de gruplandırılıyorlar. No:6 – Acemaşiran İlahi, Ramazan ayında okunan ilahilerden biridir. (Donandı Her Yer Kandillerle) Gitarlı oda müziği düzenlemeleri hakkında da biraz bilgi vermek isterim. Bu düzenlemeler kitaptaki No:1 ve No:3’te sunduğum Hüseyni ve Hicaz ilahilerin orkestral şekilleridir. Bu çalışmaları, İlahiyat Fakültesi’nde “Dinî Musikî” dersini alan öğrencilerin rahatlıkla seslendirebileceği şekilde (monofon bir koro anlayışı ile) hazırladım. 2008 yılında da o dönem öğrencileri ile yaptığımız konserde bu iki düzenlemeyi seslendirdik. Düzenlemelerde, ilahinin vokal çizgisi tek sesli koro ve tenor solo tarafından seslendiriliyor. Bu kurguda değişiklik yapılması mümkündür. (Hepsinin koro veya solo tarafından seslendirilmesi gibi) Ayrıca her iki düzenlemede de bulunan, çok tekrarlı röprizlerde tenor solo tarafından serbest usulde uygun bir kaside veya salâ okunabilir. Bunun yanı sıra orkestra ve koro, “chord progression” ve “lafzî terennüme” devam ederken (koro için – La İlahe İllallah Hay! kısmı) üzerine orkestra enstrümanları tarafından sırayla doğaçlama pasajları eklenebilir. Bu tercihleri tamamen sizlere bırakıyorum. Ayrıca kitabın ekinde sunduğumuz dvd ile, bu çalışmaları görüntülü ve sesli olarak izlemeniz – dinlemeniz mümkündür. Kitabın yayınında emeği geçen Kübra Yavuz’a, Sinan Yavuz’a, Selim Yavuz’a, Canan Bayer’e Efgan Rende’ye, Ali Kazım Akdağ’a ve genel yayın yönetmenim sayın Haydar İldan’a teşekkürlerimi borç bilirim. Metnin girişinde bahsettiğim boşluğu bir nebze de olsa doldurabilmek maksadıyla yaptığım bu çalışmaların, gitar müziği camiamıza hayırlı ve uğurlu olmasını temenni ediyor, çalışmalarınızda kolaylık ve başarılar diliyorum. Sevgilerimle…

Safa Yeprem
18.4.2013
İstanbul